Vu Lan và hồi ức mẹ

 Một hồi, hết chịu nổi tôi mới cố tình nói thật to lên là "Mẹ chẳng biết gì về chuyện học của con cả, mẹ đừng có nghe chị Yến nói linh tinh, con mệt quá". Và đúng như tôi suy tính, mẹ tôi tỏ ra sợ hãi và cố gắng nói thật khẽ "Thôi được rồi, con không cần phải hét lên như thế, con muốn chủ nợ đến bắt mẹ đi phải không?". Tôi không hiểu khi đó tôi suy nghĩ gì nữa, và tôi tiếp tục hét lên "Con chẳng muốn gì hết, sao mẹ cứ đổ tội cho con thế" và khốn nạn là khi ấy có bà già ở nhà bên cạnh đi qua. Bà ấy vốn chẳng ưa gì gia đình tôi, thế mà cũng thò đầu vào nhà nói một câu "À, cô U. đã về nhà đấy à". Mẹ tôi chết đứng người, còn tôi thì cảm thấy vô cùng sợ hãi.

Tối hôm đó, mẹ tôi mang hết quần áo, chăn màn trong nhà ra giặt. Mẹ tôi vá lại mấy cái áo gối bị rách. Nấu cơm cho tụi tôi ăn. Tất cả những việc ấy mẹ tôi làm ở ngòai sân tập thể, không ngại ngùng, không giấu diếm nhưng cũng chẳng nói với ai tiếng nào. Tối muộn, mẹ tôi lặng lẽ xếp đồ, căn dặn tụi tôi một số thứ rồi nói với bà nội rằng "Con xin phép Má, con về lại Saigon". Mờ sáng hôm sau, mẹ tôi mang nốt mấy cái chiếu ra bể nước công cộng giặt. Vì quá ân hận về việc làm của mình, tôi trằn trọc cả đêm không ngủ được. Khi tôi thức dậy là khoảng 3h sáng, không thấy mẹ đâu cả, tôi cứ nghĩ mẹ tôi đã đi rồi. Nhưng khi ra đến sân thì tôi thấy mẹ tôi đang ngồi cọ chiếu. Trời tối không nhìn rõ mặt người, mẹ tôi cũng ko biết là tôi đang đứng đó. Tôi chăm chăm nhìn vào cái khoảng tranh tối tranh sáng mà tôi cố hình dung ra dáng ngồi cuả mẹ. Mắt tôi nhòa đi và tôi khóc. Những giọt nước mắt ân hận nhưng không thể thay đổi được lỗi lầm mà mình mang đến.

Tờ mờ sáng, mẹ tôi mang đồ đạc, bắt xe ôm về Kiến An, sau đó quay lại Sài Gòn. Đó là lần đầu tiên và cũng là lần cuối cùng mẹ tôi đi không phải cuốc bộ 9 cây số để đi từ Hải Phòng sang Kiến An.

Đến tận bây giờ, tôi vẫn không thôi day dứt về câu nói của tôi ngày hôm ấy. Còn mẹ tôi, cả lúc ấy và sau này, chưa bao giờ mẹ tôi nói việc mẹ tôi quay lại Saigon là do tôi. Nhưng có một sự thật, là lại một lần nữa, chúng tôi mất mẹ.

Sau lần đấy, mẹ vào ở hẳn trong Sài Gòn. Bà ngoại mất, mẹ trắng tay, việc quét rác cũng không còn. Gom góp chút ít đồ đạc mang đi bán và vay tiền đứng, mẹ tôi ra chạy hàng ở chợ trời. Công việc ấy theo mẹ đến tận bây giờ. Dù sao, buôn bán cũng là một trong số ít "kỹ năng" mà mẹ tôi thành thạo nhất. Thế nên, công việc tuy vất vả nhưng thu nhập có khá hơn đôi chút.

***

Học hết 12, đi dạy gia sư một năm nữa cũng không đủ tiền học đại học, tôi đồng ý theo bố vào Sài Gòn học nghề. Những ngày đầu tiên sống ở cái thành phố được coi là "sầm uất và hiện đại nhất Việt Nam" quả thực là những chuỗi ngày kinh khủng. Không bạn bè, lại chẳng rành đường đi nước bước, từ sáng đến tối tôi chỉ biết bó gối ở nhà.

Sáng hôm ấy, mẹ chở hàng qua "điểm tập kết" rồi vòng xe lại đón tôi. Mẹ lấy dao cắt đứt mấy cái sợi dây nham nhở buộc gá hai thanh gỗ vào yên sau của chiếc xe để làm gác-ba-ga ra cho tôi ngồi. Tôi lớn và cao hơn mẹ, thế mà lần ấy tự nhiên cứ cun cút làm theo, mẹ bảo sao làm thế, không thấy ngại ngùng chi hết. Mẹ chở tôi qua cầu Tân Thuận, rẽ vô chợ Xóm Chiếu. Mẹ dặn tôi đứng ngoài trông xe để mẹ vô mua đồ. Trời nắng như đổ lửa, khi quay ra thì mẹ chảy mồ hôi nhễ nhại, buộc chằng chịt mấy thứ đồ lặt vặt vào hai bên xe rồi đưa cho tôi một trái dừa mát lạnh.

Sau đó hai mẹ con qua bên quận 1. Mẹ dắt tôi ra "chợ" và mua cho tôi mấy bộ quần áo cũ. Bà bán hàng cũng là người quen nên từ chối nhận tiền, nhìn tôi cười và nói "con vô là má con vui lắm, chịu khó đỡ đần má nha con". Hôm ấy tôi ở với mẹ cả ngày. Lần đầu tiên trong đời tôi biết mùi vị của cái gọi là "chợ trời".

Mẹ mua cho tôi một chiếc xe đạp mới, trị giá 600 ngàn. Có xe, chiều chiều tôi qua phụ bán hàng với mẹ. Tôi quen dần với việc căng mắt ra "theo dõi động tĩnh" của chiếc xe deep của công an từ 3 ngả đường lao tới. Rồi quen luôn việc túm 4 góc của tấm nylon đựng hàng vào một chỗ, vác lên vai và... chạy. Thuộc nằm lòng các "đại lý" mua hàng để đi mua mỗi khi mẹ đông khách. Nhưng việc trực tiếp bán hàng thì tôi không làm được, dù đã cố nhưng tôi luôn lầm giá của các món hàng với nhau.

Chiều hôm ấy, đang ngồi xếp lại hàng hoá thì có hô người "xe deep tớiiiiiiiiii....". Cảnh nháo nhào quen thuộc lại được diễn ra đúng như kịch bản. Ai có nhiều hàng thì ôm và chạy. Kẻ chạy ngang, người chạy dọc. Ai có ít thì túm lại cầm trên tay và nép vào trong một xe hàng hay gốc cây nào đó. Mẹ tôi nhanh như chớp, quàng cái ba-lô đựng hàng lên vai, túm tấm nylon trải dưới đất và chạy về hướng chung cư. Tôi cũng ôm hai cây quạt lủi vào trong góc một xe hủ tiếu.

Tôi hoảng hồn khi thấy chiếc xe đỗ xịch vào góc đường chỗ tôi "ẩn nấp". Tôi ôm hai cây quạt chạy về phía ngã tư Phó Đức Chính, Nguyễn Thái Bình. Chiếc xe deep cũng dí theo sát nút. Đúng ngay khúc cua để chạy về phía chung cư thì tôi trượt sân ngã, tối xầm mặt mũi. Hai cây quạt văng ra vệ đường. Khi định thần lại thì tôi thấy mẹ. Mẹ đỡ tôi dậy, lấy cái khăn bịt chặt chỗ chảy máu ở chân và trên má. Mấy thằng dân phòng nhẩy xuống gom đồ rồi quăng lên xe deep. Người đi đường xúm lại chửi bới, một số người khác giúp giằng co lấy lại mấy túi đồ. Tụi dân phòng hậm hực bỏ đi. Tôi nghe loáng thoáng có người bình luận "thế là hên quá rồi".

Không "may mắn" như mẹ con tôi. Dì út – cũng bán chợ trời, nhưng ở khúc trên bảo tàng – một lần bị công an dí, chạy không kịp vì có quá nhiều hàng hoá. Một tay giữ con, một tay giữ đồ, giằng co với thằng này thì thằng kia hốt luôn chiếc xe đạp quẳng lên xe deep. Chạy ra giữ xe thì bị hốt nốt cả đống hàng. Dì tôi lên phường van vỉ nhưng đang đúng "chiến dịch 2-9″ nên coi như mất trắng. Tuyệt vọng, dì Út mang cả can xăng lên phường, dội vào người rồi châm lửa đốt.

Tụi công an Phường mang bình khí CO2 ra xịt nhoe nhoét khắp người dì Út rồi kêu xe chở lên bệnh viện. Tụi nó bắt mẹ tôi ký vào biên bản phạt tội "gây rối trật tự công cộng" và "tự hủy hoại thân thể". Sự việc của dì Út làm rúng động cả khu buôn bán chợ trời, người ta kéo nhau lên Phường "biểu tình" đòi lại hàng và xe nhưng tụi công an nhất định không trả. Sau đấy, một tối mẹ tôi đi bán hàng về thông báo tin mừng "có cô nhà báo đến phỏng vấn và viết bài, tụi nó sợ quá trả lại hàng và xe cho dì P rồi. Lại hỗ trợ tiền viện phí. Cô nhà báo còn nói có ông Tây ở tổ chức gì đấy biết chuyện đi quyên góp tặng cho dì P 14 triệu".

Thật là một số tiền quá lớn. Ai cũng nói là dì tôi may mắn. Có điều, 2/3 vùng da mặt và cổ của dì đã bị huỷ hoại hoàn toàn. Nhưng từ dạo đó, mẹ con tôi nhàn hơn hẳn vì không phải nơm nớp lo sợ bị công an dí. Người ta nói "Tụi nó không dám đụng đến chị em Bà Hai nữa, chị em bà gan quá". Mẹ tôi cười buồn "hoá ra tôi được nhờ con P". Còn tôi thì day dứt và thấy mình bất lực. Khát khao kiếm tiền trong tôi lúc nào cũng sôi sục với quyết tâm vò nát cái ký ức của những ngày giúp mẹ ở chợ trời.

Tôi muốn làm báo vì như vậy. Tôi thấy làm báp, có thể giúp được nhiều người, nhất là những người thấp cổ bé họng và chịu nhiều thiệt thòi trong cuộc sống.

***

Khi đã có việc làm ổn định, tôi bảo mẹ "Mẹ ơi, mẹ ở nhà đi, mẹ đừng ra bán hàng chợ trời nữa, cực khổ lại chẳng được bao nhiêu. Con chịu khó, mỗi tuần viết thêm một bài báo, mẹ dư tiền xài". Thật không ngờ, mẹ tôi phản ứng dữ dội.